هرنی دیسک چیست ؟ + روش های درمان

هرنی دیسک (Disc Herniation)

مهره های تشکیل دهنده ستون فقرات  توسط ساختارهای بالشتک مانند ( دیسک ) بر روی یکدیگر قرار میگیرند. این دیسک ها دارای  لایه بیرونی محکم ( آنولوس فیبروزوس ) بوده که این پوسته سخت هسته ژلاتینی(نوکلئوس پولپوزوس) دیسک را احاطه کرده است. یکی از وظایف دیسک جذب و خنثی کردن فشار ها و شوک های وارد شده به ستون فقرات می باشد.

هرنی دیسک ( که همچنین به نام های پارگی ، فتق  و یا بیرون زدگی دیسک نیز شناخته می شود ) یک قسمت از هسته داخلی دیسک ( نوکلئوس پولپوزوس ) بوده که از دیواره محکم خارجی ( آنولوس فیبروزوس) بیرون می زند و به ناحیه کانال نخاعی وارد می شود.

مطالعه بیشتر:

هرنی دیسک چیست؟

معمولا در دیسک هایی که در مراحل اولیه تخریب بوده هرنی دیسک اتفاق می افتد. کانال نخاعی فضای محدودی دارد که نتیجه آن عدم وجود فضای کافی برای اعصاب و قسمت بیرون زده دیسک می باشد. هرنی دیسک باعث ایجاد فشار بر روی اعصاب شده که همراه با درد بوده که ممکن است به مرور زمان بدتر و شدید تر شود.

هرنی دیسک در هر قسمتی از ستون فقرات ممکن است بوجود بیاید ولی در ناحیه کمری شایع تر بوده و بعد از آن در ناحیه گردن شایع است. بسته به ناحیه و مهره ای که هرنی دیسک ایجاد میشود، محل درد متفاوت می باشد.

علت هرنی دیسک چیست؟

یک فشار شدید و یا حتی یک آسیب دیدگی ممکن است باعث ایجاد هرنی دیسک شود. با این حال با افزایش سن(بعد از 18 سالگی) ساختار دیسک و رباط هایی که دیسک را در جای خود نگه می دارند ضعیف می شوند. با شروع روند ضعیف شدن دیسک یک فشار یا یک چرخش شدید می تواند باعث پارگی دیسک و بیرون زدن هسته ژلاتینی دیسک شود.

برخی از افراد با سابقه هرنی دیسک در اقوام و بستگان خود جزء گروه های مستعد و پرخطر برای هرنی دیسک می باشند که حتی ممکن است در چند ناحیه مختلف ستون فقراتشان شاهد هرنی دیسک باشیم.

علائم هرنی دیسک چیست؟

بسته به محل(گردن،پشت و یا کمر) و اندازه بیرون زدگی دیسک ،علائم بسیار متفاوت می باشد. اگر قسمت بیرون زده دیسک فشاری بر روی اعصاب وارد نکند ممکن است بیمار دردی نداشته باشد.

ولی اگر به عصب فشار وارد کند ممکن است باعث ایجاد درد، بی حسی و یا ضعف در اندام هایی بشود که عصب آن اندام تحت فشار می باشد. معمولا هرنی دیسک در ابتدا دردی موقت دارد و یا  درد به صورت متناوب بوده و پس از آن ممکن است درد پایدار و شدید شود.

هرنی دیسکال گردنی ( سرویکال ):

هرنی دیسکال گردنی چیست؟درد انتشاری (رادیکولوپاتی) گردن و اندام فوقانی از علائم فشرده شدن ریشه های عصبی در گردن بوده که معمولا تا بازو،  دست یا انگشتان ادامه دارد و گاها با بی حسی یا گزگز همراه است. درد ممکن است همراه با حرکت دادن گردن و یا قرار دادن گردن در یک وضعیت خاص شدیدتر شود. در مواردی با بیرون زدگی دیسک گردن به سمت کانال نخاعی ، علائم فشار روی نخاع بصورت اختلال حرکات ظریف دستها، اختلال راه رفتن و عدم تعادل ایجاد میشود.

هرنی دیسکال کمری ( لومبار ):

درد در مسیر عصب سیاتیک و انتشاری به اندام تحتانی (رادیکولوپاتی) اغلب از مشکلاتی می باشند که همراه با هرنی دیسک بوجود می آیند.  فشار قسمت بیرون زده دیسک به ریشه های عصبی که عصب سیاتیک را تشکیل میدهند می تواند باعث درد، سوزن سوزن شدن(گزگز) و بی حسی در باسن تا ساق پا  و در مواقعی شدید تر حتی تا کف پا نیز شود. معمولا این علائم در یک طرف ( چپ و یا راست ) دیده می شوند. که درد هنگام راه رفتن، نشستن و یا ایستادن شدید تر می شود. صاف کردن و بالا بردن پایی که درد می کند همراه با درد بسیار شدید و غیر قابل تحملی برای بیمار میباشد. درد پا در بسیاری از موارد همراه با کمردرد نیز می باشد. با این حال در بیماران با سیاتیک حاد درد در پا شدید تر از درد کمر می باشد.

هرنی دیسکال پشتی ( توراسیک ):

هرنی دیسک در این ناحیه بسیار نادر بوده ولی با توجه به ایجاد علائم فشاری روی نخاع در اغلب موارد نیازمند جراحی فوری میباشد.

چه زمانی و چگونه باید به فکر درمان هرنی دیسک باشیم؟

خوشبختانه اکثر بیرون زدگی دیسک ها با درمان طبی بهبود یافته و نیاز به جراحی ندارند. و با گذشت زمان و درمان طبی طی 4 تا 6 هفته از هر 10 نفر با علائم سیاتیک و رادیکولوپاتی تقریبا  9 نفر بهبود می یابند. زمان بهبود یافتن متغییر بوده و از چند روز تا چند هفته متغیر است.

دستور العمل های عمومی در هرنی دیسک:

فعالیت های خود را برای دو تا سه روز محدودتر کنید در صورتی که توانایی پیاده روی را دارید در حد تحمل میتوانید انجام دهید. خوابیدن و استراحت مطلق در رختخواب و روی زمین توصیه نمی شود.

در این مدت ممکن است از سایر روش ها مانند فیزیوتراپی و آب درمانی برای کاهش علائم بهره ببرید.

تصویربرداری هایی مانند رادیوگرافی و MRI توصیه نمی شود، مگر اینکه علائم بیماری تا شش هفته ادامه داشته باشد و یا سن بیمار زیر 18 سال یا بالای 50سال بوده و یا دارای علائم خطر همراه(سابقه سرطان،بیماریهای روماتیسمی، مصرف کورتون و کاهش وزن جدیدو …)باشد.

در صورت وجود علائم قابل توجهی مانند ضعف یکطرفه یا دو طرفه در بازوها و پاها ، کم حسی و یا بی حسی در ناحیه تناسلی، عدم کنترل ادرار یا مدفوع، باید هر چه سریعتر به متخصص ارتوپدی یا جراحی اعصاب و یا بیمارستان مراجعه کنید.

ارزیابی و تشخیص هرنی دیسک

رایج ترین روش تشخیص هرنی دیسک تصویر برداری MRI می باشد. استفاده از اشعه ایکس ( X-ray ) تنها برای تکمیل ارزیابی ستون فقرات بوده و ساختارهای استخوانی ستون فقرات را نشان میدهد. میلوگرافی (Myelography ) پیشتر و قبل از رایج شدن MRI مورد استفاده قرار میگرفت .

امروزه در موارد منع انجام MRI مانند بیماران دارای پیس میکر و ICD قلبی از روش جایگزین سی تی میلوگرافی (CT Myelography) استفاده میشود.

 

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی ( MRI ) : خروجی این روش یک تصویر سه بعدی کامل از ستون فقرات شامل کانال نخاعی،  عصب های نخاعی و فضای اطراف می شود که به صورت کامل تغییرات و تخریب دیسک و یا تومورهای احتمالی را نشان می دهد.

درمان

درمان های اولیه برای هرنی دیسک معمولا غیر جراحی بوده و پزشک به بیمار توصیه می کند تا سطح فعالیت خود را برای چند روز تا چند هفته کاهش دهد این کار باعث کاهش التهاب در اعصاب نخاعی می شود. البته استراحت و بی تحرکی مطلق توصیه نمی شود.

در هرنی دیسک هایی با سطح درد کم تا متوسط درمان معمولا استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی و گاباپنتینوئیدها (3 تا 4 هفته) و گاها کورتیکواستروئید بمدت کوتاه(یک هفته) می باشد.

 در موارد با پاسخ کم به داروهای خوراکی یا منع مصرف داروهای ضد التهاب(سابقه خونریزی یا زخم معده و اثنی عشر، نارسایی کلیه و …) تزریق اپیدورال بسته به شرایط شما و نظر پزشک یکی از روش های درمانی موثر و بلند مدت می باشد.

یکی از درمان های جانبی فیزیوتراپی و آب درمانی می باشد که به توصیه پزشک و در کنار روند درمانی اصلی شروع می شود. فیزیوتراپ یک برنامه تمرینی ویژه هرنی دیسک که شامل کشش لگن، ماساژ ملایم، کمپلکس های گرم و سرد، اولتراسوند، تحریک الکتریکی عصب و تمرینات کششی می باشد به شما پیشنهاد می کند.

جراحی هرنی دیسک

اگر روش های درمانی غیر جراحی مانند داروها و فیزیوتراپی(بعد از 2 ماه) درد و علائمی که به علت هرنی دیسک ایجاد شده است را کاهش ندهد پزشک عمل جراحی را به شما توصیه میکند.

 کدام دسته از بیماران توصیه به عمل جراحی می شوند؟
  • دردی که باعث شود بیمار نتواند به زندگی عادی خود ادامه دهد و قادر به انجام کارهای روزمره خود نباشد.
  • علائم فشار روی نخاع (میلوپاتی) در دیسک گردن و ناحیه پشتی (نیاز به جراحی فوری)
  • مشکلات عصبی مانند بی حسی و ضعف در دست و پا
  • اختلال در عملکرد مثانه و روده (اورژانس)
  • دشوار بودن ایستادن و یا راه رفتن (نیاز به جراحی فوری)
  • بی اثر بودن دارو و فیزیوتراپی
  • شرایط کلی سلامتی بیمار قابل قبول و خوب برای تحمل بیهوشی باشد.

جراحی هرنی دیسک کمری

برای تسکین درد پا و سیاتیکی ناشی از هرنی دیسک اغلب  از روش جراحی لامینوتومی میکروسکوپی کمر و یا آندوسکوپیک استفاده می شود. این عمل از طریق ایجاد یک برش کوچک در قسمت کمر و در ناحیه ای که هرنی دیسک ایجاد شده است انجام میشود. در مواردی که هرنی دیسک وسیعتر و با فشار دو طرفه باشد جراح ممکن است اقدام به لامینکتومی(حذف کامل لامینا) کند.

در اغلب موارد جراحی میکروسکوپی و آندوسکوپی بعلت دستکاری جزئی، ناپایداری ایجاد نشده و نیازی به وسیله گذاری و فیکس کردن(Fusion) مهره ها نیست.

دیسک مصنوعی

در جراحی دیسک مصنوعی، یک برش در شکم ایجاد شده و دیسک آسیب دیده حذف و  جایگزین می شود. فقط درصد کمی از بیماران می توانند تحت این عمل جراحی قرار بگیرند که علت آن شرایط ویژه ای است که بیمار باید داشته باشد مانند:

  • بیمار باید تنها در یک دیسک بین مهره های L4 و L5 یا L5 و S1 دچار تخریب دیسک شده باشد.
  • قبل از انجام این عمل بیمار باید به مدت شش ماه تحت درمان به وسیله دارو و فیزیوتراپی قرار بگیرد بدون اینکه بهبودی در شرایط بیمار حاصل شود.
  • بیمار نباید هیچ علائمی از عفونت، پوکی استخوان و یا آرتروز داشته باشد.
  • اگر بیشتر از یک دیسک تخریب شده باشد و یا درد شدیدی در پا داشته باشد، نمی توان از این روش درمانی برای بیمار استفاده کرد. گاها برای دو سطح هم قابل استفاده میباشد.

جراحی دیسک گردنی

این عمل جراحی از قسمت پشتی گردن و یا از قسمت جلوی گردن انجام می شود که انتخاب آن بسته به محل دقیق هرنی دیسک و همچنین نظر و تجربه جراح می باشد.

جراح با یک برش کوچک به ستون فقرات دسترسی پیدا میکند و اقدام به حذف قسمت بیرون زده دیسک می کند. معمولا بیمارانی که تحت عمل جراحی از پشت گردن قرار میگیرند نیازی به فیوژن ندارند ولی بعد از عمل جراحی از قسمت جلویی گردن، بعد از حذف دیسک جراح برای تثبیت ستون فقرات اقدام به جایگزینی دیسک حذف شده(با پروتز دیسک و یا فیوژن)  میکند.

پمفلت آموزشی بعد از عمل بیرون زدگی دیسک