اسکولیوز مادرزادی چیست؟ + انواع روش های درمان
اسکولیوز مادرزادی یک انحنای جانبی ستون فقرات بوده که از زمان تولد (معمولا طی 8 هفته اول جنینی) وجود دارد.شیوع این بیماری یک در هر 10/000 کودک تازه متولد شده میباشد که نسبت به اسکولیوز ایدیوپاتیک (حدود 5%)کمتر شایع می باشد. حدود 30% کودکان با اسکولیوز مادرزادی دچار مشکلاتی درنخاع ،مثانه-کلیه و یا قلب می باشند. با آنکه اسکولیوز مادرزادی از زمان تولد همراه کودک می باشد ولی در بعضی از مواقع بعلت شدت کم دفورمیتی تا زمان بلوغ علائمی ندارد.
انواع اسکولیوز مادرزادی
1.شکل گیری ناقص مهره های ستون فقرات (همی ورتبرا – Hemivertebra )
هنگام شکل گیری مهره های ستون فقرات قبل از تولد، ممکن است یک مهره و یا بیشتر به صورت کامل تشکیل نشود به این ناهنجاری نیم مهره (Hemivertebra –همی ورتبرا ) میگویند و باعث ایجاد یک زاویه غیرطبیعی در ستون فقرات شود که با رشد کودک زاویه بیشتر شود.
این ناهنجاری ممکن است تنها در یک مهره اتفاق بیافتد ولی اگر در قسمت های مختلفی از ستون فقرات مهره به صورت ناقص رشد بکند; در بعضی از مواقع این مهره های ناقص به صورتی با یکدیگر تراز می شوند تا بدن به تعادل بیشتری برسد.
2. جدا نشدن مهره ها از یکدیگر(Unsegmented Bar)
در دوران جنینی و پیش از هفته 8 ام ، ستون فقرات در ابتدا به عنوان یک ستون یک پارچه ایجاد می شود و سپس به مهره های ستون فقرات تقسیم شده و به استخوان تبدیل می شود. اگر این تقسیم شدن و تشکیل مهره ها به صورت صحیح اتفاق نیافتد ممکن است دو مهره و یا بیشتر بهم دیگر متصل شده و استخوانی واحد را تشکیل دهند.که این استخوان یک تکه ممکن است باعث عدم رشد ستون فقرات در یک قسمت و ادامه رشد در سمت مقابل شده و در نتیجه انحراف در ستون فقرات ایجاد شود.
3. شکل گیری ناقص مهره و جدانشدن مهره ها از یکدیگر (Unilateral Unsegmented Bar + Hemivertebra)
ممکن است در بعضی از موارد هر دو نقص ذکر شده با هم اتفاق بیافتد که باعث انحراف شدیدتری در ستون فقرات میشود.
اسکولیوز جبرانی
این انحناها هنگامی ایجاد می شود که بدن سعی دارد قوس ایجاد شده توسط اسکولیوزمادرزادی را جبران کند تا بدن بتواند بالانس خود را حفظ کند. مهره ها در انحناهای جبرانی معمولا دارای ساختار طبیعی می باشند.عدم درمان بموقع اسکولیوز مادرزادی عامل اصلی ایجاد قوسهای جبرانی است که به تدریج ساختاری شده و اصلاح آن نیاز به جراحی وسیعتری خواهد داشت.
علائم اسکولیوز مادرزادی
اسکولیوز مادرزادی اغلب در بدو تولد یا طی چند ماه اول بعد از تولد توسط پزشک شناسایی می شود.
از آنجایی که اسکولیوز دردناک نمی باشد اگرخفیف بوده و هنگام تولد تشخیص داده نشود; ممکن است تا هنگامی که علائم واضحی دیده نشود ( معمولا تا سنین بلوغ ) شناسایی نشود.
علائم جسمی اسکولیوز بر حسب محل قوس شامل موارد زیر می باشد:
- کج و همتراز نبودن شانه
- برجسته بودن دنده ها در یک طرف
- در یک راستا نبودن خط کمر
- یک سمت باسن از دیگری بالاتر است
- بدن به صورت کلی به یک طرف متمایل است
- گاها بعلت اختلالات همراه مادرزادی نخاع ممکن است علائمی مانند ضعف عضلات اندام تحتانی و بی حسی وجود داشته باشد.
روش های درمان اسکولیوز مادرزادی
بسته به میزان شدت انحنا ،نوع آن ،سن بیمار و عوامل دیگر جراح ستون فقرات بهترین درمان را انتخاب خواهد کرد.
درمان غیرجراحی اسکولیوز مادرزادی
تحت نظرگرفتن: هنگامی انحناء کم باشد(کمتر از 40 درجه) بیمار بطور دوره ای با معاینه و رادیوگرافی (هر 6 تا 12 ماه تا پایان سن رشد) تحت نظر گرفته میشود. هر چند که در تمام بیماران شاهد این موضوع نمی باشیم. و با افزایش سن و رشد کودک معمولا شاهد افزایش قوس اسکولیوز خواهیم بود.
فعالیت های جسمانی کودک در بیشتر بازی ها و ورزش ها بلامانع بوده زیرا خطری نداشته و فعالیت جسمی کودک باعث افزایش انحنا نخواهد شد.
بریس: استفاده از بریس تقریبا در اسکولیوز مادرزادی بی فایده می باشد و تنها می توان از بریس در کنترل انحناهای جانبی استفاده کرد و نه درمان اسکولیوز مادرزادی.
درمان اسکولیوز مادرزادی به وسیله جراحی
در بیمارانی که شاهد موارد زیر می باشیم از جراحی برای درمان استفاده خواهیم نمود:
- متوجه افزایش میزان قوس در کودک و بدتر شدن شرایط شویم
- شدید بودن میزان انحناها(بیش از 40 درجه)
- اسکولیوز کودک باعث ایجاد آسیب به نخاع و اعصاب نخاعی کودک شود(جراحی اورژانس)
هدف اصلی از انجام جراحی این است که مطمئن شویم علاوه بر اصلاح ،ستون فقرات و قفسه سینه بتوانند حداکثر میزان طبیعی رشد کنند. که با روش های زیادی از جمله موارد زیر می توان عمل جراحی را انجام داد:
فیوژن کردن:
در این روش مهره های غیرطبیعی را به یکدیگر متصل کرده تا یکی شوند و به صورت یک استخوان یکپارچه در بیایند. این کار باعث متوقف کردن رشد قسمت غیرطبیعی ستون فقرات و جلوگیری از افزایش انحناء می شود. امروزه برای کمک به فیوژن معمولا از وسایل ثابت سازی (پیچ پدیکولار و هوک و راد) هم استفاده میشود.
برداشتن نیمه مهره (Hemivertebra Resection)
حذف مهره ایی که به صورت ناقص رشد کرده و اصلاح انحنا در سنین پایینتر(زیر 5سال) ارجح است. در این عمل تنها دو تا سه مهره با یکدیگر فیوژن می شوند.
میله هایی با قابلیت افزایش طول(Growing Rod):
با قرار دادن یک یا دو میله مخصوص در بالا و پایین محل انحناء که قابلیت افزایش طول دارند اصلاح انجام میشود. بعد از عمل با فواصل زمانی 6 تا 8 ماه اقدام به افزایش طول میله ها می شود. و بدین ترتیب درکنار اصلاح قوس; کودک نیز می تواند به صورت طبیعی رشد کند.
جراحی اصلاحی برداشتن ستون مهره ها(Vertebral Column Resection)
این روش در موارد مراجعه تاخیری بیمار و بعد از بلوغ اسکلتی انجام شده و برای اصلاح قوس تعدادی از مهره ها برداشته میشوند. معمولا باخطر بالایی از نظر آسیب نخاعی(حدود 30%) همراه است.
جراحی اصلاحی زودرس در کودکی امکان نیاز به این عمل را مرتفع میکند.
نتیجه عمل یک کودک ۵ ساله با نیمه مهره مادرزادی توراسیک، که تحت عمل حذف مهره اضافی از پشت قرار گرفته است.
توانبخشی کودک بعد از جراحی:
هر چه سن کودک کمتر باشد کودک زودتر بهبود یافته و بعد از 3 تا 5 روز از بیمارستان مرخص می شود. بسته به نوع جراحی ممکن است کودک تا 6 ماه از بریس استفاده کند.
هنگامی که کودک به صورت کامل بهبود یافت و بسته به نظر پزشک می تواند به شرایط عادی بازگردد و در بیشتر فعالیت ها مانند سابق شرکت کند.( معمولا 1 سال پس از جراحی)
شناسایی اسکولیوز مادرزادی در سنین پایین همواره از چالش های پیش روی جراحی ستون فقرات بوده است. به خاطر داشته باشید هر چه زودتر شناسایی شود و مورد درمان قرار بگیرد احتمال اثرات جانبی ایجاد شده توسط این بیماری به میزان چشمگیری کاهش می یابد.
لینک های مفید در ارتباط با اسکولیوز مادرزادی
