علت شایع کمر درد کودکان
اسپوندیلولیزیس : در این بیماری قسمت خاصی از مهره (ناحیه پارس)ستون فقرات ترک برداشته و یا می شکند.
اسپوندیلولیستزیس: این بیماری معمولا بدنبال شکستگی پارس بوجود می آید به این ترتیب که آن مهره ایی که شکسته از محل اصلی خود به سمت جلو جا به جا می شود.
اسپوندیلولیزیس و اسپوندیلولیستزیس از علل های شایع کمر درد در ورزشکاران جوان و نوجوان می باشد.
اسپوندیلولیزیس یک ترک و یا شکستگی در قسمت خلفی مهرهای ستون فقرات(اغلب ناحیه کمری) می باشد. این نوع از آسیب دیدگی بین وزشکاران ورزش هایی مانند فوتبال، ژیمناستیک و یا کسانی که وزن زیادی را مکررا بر می دارند مشاهده می شود.
در بعضی از موارد این شکستگی های ناشی از فشارهای مکرر مهره را تا حدی ضعیف میکند که نمی تواند مکان صحیح خود را در ستون فقرات حفظ کرده و در نتیجه آن مهره با جابجایی و یا لغزش به جلو از محل اصلی خود فاصله میگیرد. به این وضعیت اسپوندیلولیستزیس می گویند.
در بیشتر بیماران اسپوندیلولیزیس و اسپوندیلولیستزیس ، کمر درد و سایر علائم با درمان های طبی و غیرجراحی بهبود یافته و بیمار باید مطابق نظر پزشک یک بازه زمانی(3 تا6 ماه) از انجام ورزش و سایر فعالیت هایی که باعث فشار بر ستون فقرات می شود خودداری کند.
در صورتی که درد شدید باشد و یا مهره مقدار زیادی جا به جا شده باشد (بیش از 50 درصد) جراحی می تواند بهترین و یا تنها گزینه درمانی برای رهایی از کمر درد و بازگشت به زندگی عادی باشد.
آناتومی ستون فقرات
ستون فقرات (بدون استخوان خاجی و دنبالچه) از 24 استخوان کوچک مکعبی(مهره ها) تشکیل شده که بصورت منظم بر روی یکدیگر قرار گرفته اند و باعث ساختن یک کانال استخوانی از سر تا لگن میشوند. این کانال از نخاع و اعصاب نخاعی شما حفاظت میکند.
کمر از پنج مهره در قسمت پایینی ستون فقرات تشکیل شده است. به صورت خلاصه ستون فقرات شامل موارد زیر است:
کانال نخاعی و اعصاب
نخاع را می توانیم به یک ” کابل تلفن ” تشبیه کنیم که پیام ها را از مغز به اعصاب و سایر اندام ها می برد و در مسیر چندین شاخه می شود و به هر اندام چندین شاخه می رود.
مفصل فاست(facet joint)
در قسمت پشتی مهره های ستون فقرات مفصل های کوچکی وجود دارد که به کنترل حرکت ستون فقرات کمک میکنند. و تقریبا می توان عملکرد این مفصل ها را به لولا تشبیه کرد که به صورت جفتی در هر دو طرف مهره های ستون فقرات قرار گرفته اند.
دیسک های بین مهره ای
بین مهره های ستون فقرات دیسک های منعطف و محکمی قرار دارد که مانند یک کمک فنر با قطر تقریبی 1 سانتی متر فشار های وارد شده به کمر را هنگام دویدن و یا راه رفتن جذب می کنند و از انتقال کامل این فشار ها به مهر ها جلوگیری میکنند.
شرح بیماری
اسپوندیلولیزیس و اسپوندیلولیستزیس دو ناهنجاری و یا بیماری متفاوت بوده که اغلب با یکدیگر ارتباط دارند.
اسپوندیلولیزیس (Spondylolysis)
در اسپوندیلولیزیس یک ترک و یا شکستگی در قسمت پشتی مهره ” pars interarticularis” بوجود می آید.
در بیشتر موارد (90%)این شکستگی در مهره پنجم کمری اتفاق می افتد اگرچه احتمال این مدل از شکستگی در مهره چهارم کمری نیز وجود دارد. شکستگی این ناحیه ممکن است تنها در یک طرف و یا هر دو طرف مهره دیده شود.
” pars interarticularis ” ضعیف ترین قسمت پشت مهره می باشد بنابراین بیشترین احتمال شکستگی در اثر فشار های مداوم و مکرر بر ستون فقرات در این ناحیه وجود دارد.
این بیماری ممکن است در هر سنی رخ دهد ولی در کودکان و نوجوانان چون ستون فقرات در حال رشد است بیشتر دیده می شود.
در برخی موارد(حدود 10%) اسپوندیلولیزیس باعث جابجایی چند درجه ایی مهره به جلو ” اسپوندیلولیستزیس ” می شود.
اسپوندیلولیستزیس (Spondylolisthesis)
اگر این شکستگی ” اسپوندیلولیزیس ” به موقع درمان نشود باعث می شود مهره تا حدی ضعیف شود که نتواند وظیفه خود را انجام دهد وبه سمت جلو جابجا میشود که به این وضعیت ” اسپوندیلولیستزیس ” می گویند.
در کودکان و نوجوانان این لغزش معمولا در طول بازه زمانی سن رشد اتفاق می افتد.
پزشکان با توجه به میزان جابجایی مهره این بیماری را به گروه های خفیف و یا شدید دسته بندی می کنند. در موارد شدید بیشتر از 50 درصد از جسم مهره نسبت به مهره پایینی به جلو جا به جا می شود. در موارد شدید بیمار درد شدیدی را تجربه می کند که برای رهایی از این درد باید با جراحی این لغزش دردناک مهره را اصلاح کرد.
علت بیماری اسپوندیلولیزیس و اسپوندیلولیستزیس
هر دو این بیماری بیشتر در جوانانی که ورزشهایی با انعطاف پذیری بالا مانند ژیمناستیک، فوتبال و یا وزنه برداری انجام می دهند دیده می شود، زیرا در طول انجام این ورزش ها کمر مداوم به میزان نسبتا زیادی خم می شود و این خم شدن همراه با فشار می باشدو در طول زمان باعث ضعیف شدن pars interarticularis و در ادامه باعث شکستگی و لغزش مهره میشود.
ژنتیک
پزشکان بر این باورند که ژنیتک در به وجود آمدن این بیماری نقش دارد که باعث می شود بعضی از افراد استخوان های نازکتری نسبت به سایر مردم داشته باشند که این باعث بالا رفتن ریسک شکستگی استخوان می شود.
علائم
- مانند یک احساس فشار عضلانی ( به اصلاح رایج بین مردم گرفتگی کمر ) باشد
- به باسن و پشت ران منتشر شود
- با فعالیت شدید شده و با استراحت بهبود یابد.
در بیماران با جابجایی مهره (اسپوندیلولیستزیس) اسپاسم های عضلانی ممکن است باعث علائم جانبی دیگری شود مانند:
- سختی در حرکت دادن کمر
- فشرده شدن عضلات همسترینگ ( عضلات پشت ران )
- احساس دشواری در ایستادن و راه رفتن
در بیمارانی که مهره جابجایی زیادی داشته باشد ممکن است باعث گزگزو یا بی حسی در یک یا هر دو پا شود. که علت آن فشار بر اعصاب کانال نخاعی نزدیک به محل شکستگی است.
درمان اسپوندیلولیزیس و اسپوندیلولیستزیس
هدف از درمان اسپوندیلولیزیس و اسپوندیلولیستزیس:
- کاهش درد
- درمان شکستگی
- کمک به بازگشت بیمار به ورزش و فعالیت های روزمره میباشد.
درمان طبی ( غیر جراحی )
در صورت خفیف بودن بیماری و با توجه به نظر پزشک در بسیاری از موارد بیمار با درمان طبی بهبود می یابد و احتیاجی به جراحی نمی باشد.
استراحت: خودداری از ورزش و یا فعالیت هایی که باعث ایجاد فشار بر روی کمر شده و باعث بدتر شدن بیماری بشود. یک دوره استراحت درد را تا مقدار زیادی کاهش می دهد.
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی ( NSAIDs): این داروها به کاهش درد و التهاب کمک می کنند.
فیزیوتراپی و حرکت درمانی: انجام تعدادی تمرین خاص به افزایش انعطاف پذیری، کشش عضلات فشرده شده همسترینگ و به تقویت عضلات در پشت و شکم کمک میکند.
بریس: استفاده از بریس های مخصوص باعث جلوگیری از حرکت کمر شده که این عمل به روند بهبودی شکستگی بسیار کمک می کند.
در طول درمان طبی پزشک با انجام تصویر برداری پزشکی به وسیله اشعه ایکس ( x-ray) در فواصل زمانی مشخص روند بهبودی و یا جابجایی احتمالی مهره آسیب دیده را تحت نظر میگیرد.
درمان جراحی
در اسپوندیلولیزیس در صورت سلامت دیسک محل شکستگی با پیوند استخوان ترمیم میشود.
جراحی اصلاحی برای بیماران با جابجایی مهره (اسپوندیلولیستزیس ) توصیه می شود که شرایط زیر را داشته باشند:
- جابجایی شدید مهره(بیش از 50%)
- جابجایی پیشرونده
- درد با درمان های طبی بهبود نیافته و با گذر زمان شدیدتر نیز شده باشد
فیوژن پشتی یا 360 درجه( متصل کردن دو مهره به یکدیگر ) روند انجام جراحی بیمارانی با جا به جایی مهره (اسپوندیلولیستزیس) می باشد.
هدف از این فیوژن موارد زیر است :
- اصلاح جابجایی مهره آسیب دیده
- ایجاد ثبات در ستون فقرات و جلوگیری از آسیب مهره های مجاور
- کاهش کمر درد
نحوه انجام جراحی
فیوژن ستون فقرات در واقع متصل کردن دو مهره به یکدیگر می باشد و با این کار مهره آسیب دیده به محل اصلی خود برگردانده شده و روند بهبودی شروع می شود. نظریه انجام این جراحی این می باشد که وقتی از حرکت مهره آسیب دیده جلوگیری شود پس دلیلی برای درد وجود ندارد.
برای انجام این عمل، جراح در ابتدا مهره جابجا شده را به مکان صحیح خود برمیگرداند و ستون فقرات را در راستای صحیح خود قرار می دهد. سپس مواد مخصوصی – گرافت استخوانی – در فضای پشتی بین دو مهره قرار می دهد به این ترتیب دو مهره یکی شده،یک مهره واحد می شود و با یکدیگر رشد می کنند.
پس تا زمانی که آن مواد مخصوص – گرافت استخوانی – با استخوان یکی شوند زمان می برد برای آنکه در طول این زمان مهره در جای خود قرار داشته باشد جراح با استفاده از پیچ و میله های مخصوصی دو مهره را در جای صحیح خود قرار می دهد.
در بعضی از موارد شدید این بیماری اعصاب نخاعی نیز آسیب دیده و فشرده شده اند که جراح ابتدا با باز کردن کانال نخاعی اعصاب را آزاد کرده و سپس دو مهره را به یکدیگر متصل می کند.
در بیشتر موارد بعد از طی دوره 3 تا 6 ماه ،بیمار دوباره به فعالیت های سابق و ورزش بازمیگردد که این زمان بسته به نظر جراح و وضعیت بیمار می باشد.
